Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi
2015 , Vol 58 , Num 4
Kadın sağlığı ve hastalıkları ile gebelik ve çocuk hastalıkları üzerine XVI. yüzyılda yazılmış Türkçe bir risale: Ravżatü’n- Nisā
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı Profesörü
*İletişim: aciduman@medicine.ankara.edu.tr Bu çalışmada literatürde Ankaralı şair hekim Nidâ’î’nin eserleri arasında sayılan Ravżatü'n-Nisā adlı eserde kadın hastalıkları, gebelik ve çocuk hastalıkları konusunda yer alan bilgi ve yaklaşımların ortaya konması amaçlanmıştır. Ravżatü'n-Nisā’nın Tavşanlı, Zeytinoğlu İlçe Halk Kütüphanesi 581/2 numarada bulunan nüshası üzerinde çalışılmıştır. Eserin çağdaş Türkçe abeceye çevriyazısı yapılmış, elde edilen bulgular, Ravżatü'n-Nisā’dan önce ve sonra yazılmış olan bazı eserlerde yer alan bilgi ve yaklaşımlarla karşılaştırılarak, eserin Türk tıp tarihi içindeki yeri belirlenmeye çalışılmıştır. Dokuz bölümden oluşan Ravżatü'n-Nisā’nın ilk üç bölümü ile 4. bölümünün bir kısmı adı geçen nüshada bulunmakta olup, eserin geri kalan bölümü ise üzerinde çalışılan bu nüshada noksandır. Ravżatü'n-Nisā’nın elimizde bulunan kısmı gözden geçirildiğinde, hastalıklarla başa çıkabilmek için bitkisel, hayvansal ve madensel maddelerin hem ampirik, hem de sihirsel tedavi amaçlarıyla kullanıldığını, bazen de dini yöntemlere başvurulduğunu ve bu yöntemler arasında herhangi bir fark gözetilmediğini söylemek olasıdır. Türk tıp tarihi literatüründe gebelik, doğum, çocuk sağlığı ve hastalıkları konusunda ilk eser olma ayrıcalığı Ayaşlı Şair Hekim Şa‘bân Şifâ’î’nin Tedbīrü’l-Mevlūd (1701) adlı eserine verilmekle birlikte, yapılan inceleme, XVI. yüzyılda (981/1573-74) yazılan Ravżatü'n-Nisā’nın, çok kapsamlı olmamakla birlikte, Osmanlı İmparatorluğu döneminde bu konuda müstakil olarak yazılmış ilk eserlerden biri olduğunu göstermektedir. Ravżatü'n- Nisā’nın yazarı olarak Nidâ’î kabul edildiğinde, bu eserin Nidâ’î’nin yaşamının bir dönemini Kütahya’nın Gediz ilçesinde geçirdiğini açığa çıkardığını ve yine, Nidâ’î’nin ölüm tarihini de “1567’den sonrası” yerine “1574’den sonrasına” taşıdığını ileri sürmek olanaklı görünmektedir. Anahtar Kelimeler : Ravzatü’n-nisa, çocuk sağlığı ve hastalıkları, kadın hastalıkları ve doğum, Türk tıp tarihi, Osmanlı İmparatorluğu